KULT OBRAZU KRÓLOWEJ RÓŻAŃCA ŚWIĘTEGO

- Początki udokumentowanego kultu Matki Bożej Różańcowej w Andrychowie datują się na początek XVIII w., kiedy to ówczesna właścicielka tutejszych dóbr Salomea Anna z Nielepców Czerna ufundowała Bractwo Najsłodszego Imienia Jezus i Najświętszej Maryi Panny Różańcowej przy kościele filialnym andrychowskim. Bractwo popularnie nazywane różańcowym instytuowane zostało w latach 1722  – 1726 (odpis listu fundacyjnego znajduje się w archiwum Parafii św. Macieja w Andrychowie). Kolejnymi etapami powstawania Konfraterni były:

1. 1722 r. - aprobata władz kościelnych na jego utworzenie;
2. 26 września 1723 r. – uroczyste, procesyjne wprowadzenie Bractwa do kościoła w Andrychowie;
3. 30 grudnia1726 r. – podpisanie w Krakowie w obecności delegata kurii biskupiej aktu erygującego Bractwo Różańcowe w Andrychowie.

Obok wielu rozporządzeń organizacyjnych i związanych z materialnym bytem Bractwa, dość szczegółowo w 19 punktach dokumentu powołującego Bractwo do istnienia opisano działalność religijną jego członków. Przede wszystkim nakazano, że Różaniec ma być w każde święto i w każdą niedzielę dwa razy dziennie z ludźmi śpiewany. Rano ma być poświęcony Najświętszej Maryi Pannie, a po południu - Najsłodszemu Imieniu Jezus. Miejscowy kapłan, opiekun Bractwa zobligowany został do wygłaszania przed każdą z tych modlitw krótkich kazań poświęconych poszczególnym, akurat śpiewanym tajemnicom różańcowym. Miał także zachęcać wiernych do wstępowania w szeregi Bractwa. Ponadto we wszystkie wskazane w dokumencie święta, uroczystości i odpusty członkowie Bractwa obowiązani byli uczestniczyć we Mszach św. odprawianych dla nich przez Promotora, który miał też wtedy słuchać ich spowiedzi i udzielać komunii św. Nakazano też, by w Wielkim Poście nabożeństwo rozpamiętywania męki Pańskiej promować, tj. przez wszystkie Niedziel sześć Pasją cum expositione Sanctissimi z kazaniami o Męce Pańskiej odprawiać. To najprawdopodobniej początek Gorzkich Żali  w andrychowskim kościele.

W tym czasie należy też szukać początków obchodzonych do czasów współczesnych odpustów różańcowych w pierwszą niedzielę października. W akcie erekcyjnym nakazano właśnie, aby w tę niedzielę wyjątkowo uroczyście czcić Matkę Bożą Różańcową – z procesjami, spowiedzią i zaproszeniem okolicznych kapłanów. Według tego dokumentu Promotor, który zamieszkiwał w wybudowanym dla jego potrzeb domu promotorskim, zobowiązany też został do odwiedzania umierających Braci i Sióstr „z absolucją Różańcową”.

Opisane powyżej praktyki religijne członkowie Bractwa realizowali we wzniesionej na jego potrzeby obok kościoła Kaplicy Różańcowej. W jej ołtarzu umieszczono specjalnie na tę okoliczność namalowany w 1725 r. przez nieznanego autora obraz Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego znanej potem jako „Pani Andrychowska”. Obraz został od początku otoczony modlitwami Bractwa i cieszył się wyjątkowym kultem lokalnym. Świadczy o tym wspomniany w aktach wizytacji kościoła z 1729 r. fakt umieszczenia na obrazie koron. W ołtarzu znalazły się figury świętych związanych z kultem różańca: św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Na zewnętrznej południowej ścianie kaplicy umieszczono fresk przedstawiający Matkę Bożą Różańcową Pompejańską (dziś na tym miejscu znajduje się mozaika o tej samej tematyce).

Bractwo Różańcowe pod opieką kolejnych siedmiu Promotorów a także przybywających do Andrychowa obok jezuitów, ojców dominikanów i franciszkanów, prężnie i bez przeszkód rozwijało się w Andrychowie i okolicznych miejscowościach przynależnych do tutejszego kościoła do końca lat 80. XVIII w. Kiedy jednak ziemie te na skutek I rozbioru Polski znalazły się w granicach Cesarstwa Austriackiego, władze zaborcze nakazały likwidację wszelkich stowarzyszeń kościelnych (wyjątek stanowiły te służące ubogim). W związku z tym i andrychowskie Bractwo Różańcowe musiało zaprzestać swojej działalności a fundację przeznaczoną na jego cel Gubernium przekazało w 1800 r. na ubogich i szkołę w Andrychowie.

- Pobożność Maryjna zakorzeniła się jednak i rozwinęła w Andrychowie na tyle mocno, że kilka lat po odrodzeniu się parafii św. Macieja (1819 r.) i w stulecie powstania Bractwa Różańcowego uzyskała ona przywilej papieski na obchodzenie drugiego odpustu parafialnego – ku czci NMP Różańcowej. Wydany przez Papieża Leona XII dokument nosi datę 7 kwietnia 1826 r. i zezwala na 8-dniowy odpust. Pełny tekst w tłumaczeniu na język polski brzmi następująco:

PAPIEŻ LEON XII

NA WIECZNĄ RZECZY PAMIĄTKĘ. Dla pomnożenia pobożności wiernych i zbawienia dusz, z powierzonych Kościołowi skarbów niebieskich powodowani miłością, wszystkim i każdemu z osobna obojga płci chrześcijanom prawdziwie pokutującym i grzechy swoje wyznającym oraz Komunię przyjmującym, którzy Kościół Parafialny Andrychowski w Diecezji Tynieckiej w pierwszą niedzielę miesiąca października a także przez siedem dni następnych każdego roku nabożnie nawiedzą i tamże za zgodę między Książęty Chrześcijańskimi, o wytępienie herezji oraz o podwyższenie Świętej Matki Kościoła gorące do Boga modły zanosić będą, odpustu zupełnego udzielamy. Wszystkim wiernym, którzy w przeciągu ośmiu dni jeden raz któregokolwiek roku wedle swojego upodobania wybranego dla uzyskania przywileju zwolnienia od kary wszystkich grzechów swoich, w dobroci i miłosierdziu Pana odpuszczamy. Od teraz nieprzerwanie trwać będzie na wieczność. Dano w Rzymie u Świętego Piotra pod Pieczęcią Rybaka dnia VII kwietnia MDCCCXXVI. W trzecim roku naszego pontyfikatu.

- Przez kolejne stulecie realizowano ten przywilej papieski a odpust różańcowy w powszechnej opinii wiernych uchodził za główny odpust andrychowskiej parafii (obchodzony był o wiele uroczyściej niż lutowy ku czci jej patrona św. Macieja).

- W latach 30. XX w. podejmowano wzmożoną pracę nad ożywieniem duchowości różańcowej w parafii - zakładanie nowych róż, spotkania po należących do parafii wioskach w tzw. „domach różańcowych”, gdzie pod przewodnictwem zelatorów modlono się i czytano Pismo św. W kościele głoszono specjalne nauki stanowe dla wspólnot różańcowych. W 1932 r. na terenie parafii było 148 róż i zawiązywały się kolejne. Ożywienie kultu Maryjnego zaowocowało także w 1932 r. zbudowaniem u podnóża wzniesienia, na którym znajduje się kościół, tzw. groty Lourdzkiej, ufundowanej przez dwóch kapłanów (bracia Wranowie) mieszkających u rodziny w Andrychowie w okresie nauki w wadowickim gimnazjum. Na kościelnej wieżyczce sygnaturki znajduje się figura Matki Bożej (kiedyś w typie Egipcjanki a po jej zniszczeniu – nowa figura).

- Od wielu dziesięcioleci w kościele przy bocznym ołtarzu przed obrazem Matki Bożej odprawiana była Nowenna do MB Nieustającej Pomocy (w każdą środę rano i wieczorem), podczas której odczytywane były prośby i podziękowania. Składano też wota. Od 2005 r. modlitwy te są kontynuowane przed głównym ołtarzem, gdzie znalazł się obraz NMP Królowej Różańca Świętego Pani Andrychowskiej. W czasie stanu wojennego parafialne wspólnoty gromadziły się przez cały adwent w kościele na modlitwie różańcowej w intencji ojczyzny i osób internowanych. W 1982 r. w związku z 600-leciem obecności MB Częstochowskiej urządzano w kościele comiesięczne Apele Jasnogórskie – montaże modlitewno – artystyczne, których głównym trzonem była modlitwa różańcowa. Istniejąca od 2006 Kaplica Całodziennej Adoracji Najświętszego sakramentu stała się miejscem modlitwy różańcowej a każdego miesiąca odbywa się w niej całodobowe czuwanie modlitewne – Jerycho Różańcowe.

- Dla uczczenia 300-lecia nadzwyczajnego kultu Różańca w Andrychowie i związanego z nim obrazu w latach 2013 – 2022 trwała w parafii 9-letnia nowenna, którą rozpoczęła peregrynacja Różańca w andrychowskich rodzinach. W latach 2017 – 2018 w parafii powstało 11 róż różańcowych rodziców modlących się za swoje dzieci. Obecnie trwa bezpośrednie 3-letnie przygotowanie do koronacji obrazu Matki Bożej. Rozpoczęła ją trwająca w parafiach Andrychowa i w rodzinach okolicznych parafii peregrynacja kopii tego wizerunku. W 2023 r. do kościoła pielgrzymują byli księża wikariusze parafii św. Macieja, którzy przewodniczą środowej Eucharystii i nabożeństwu  do NMP Różańcowej. W 2024 r. do wspólnej modlitwy zaproszone zostaną wszystkie wspólnoty parafialne Dekanatu Andrychów. Rok 2025 to czas pielgrzymowania do „Pani Andrychowskiej” kapłanów – rodaków.

- W parafii istnieją dowody na istnienie kultu obrazu w postaci zgromadzonych przez dziesięciolecia wotów, które do lat 70. XX w. były eksponowane w gablotach na ścianach kościoła. Podczas remontu i po zmianie wystroju świątyni w latach 1975 – 76 zostały przeniesione do parafialnego skarbca.

- Warto zwrócić uwagę, że obraz NMP Królowej Różańca Świętego „Pani Andrychowskiej” miał przez wieki również wpływ na wystrój kościoła. Wznosząc w 1907 r. nowy wielki ołtarz, jego zwieńczeniem uczyniono nawiązujące do motywu z obrazu rzeźby aniołów podtrzymujących pokaźnych rozmiarów koronę. Również w 2012 r. podczas remontu wieży kościoła została na niej umieszczona okalająca ją korona.

- Ważnym elementem kultu są intencje – prośby i podziękowania składane każdego tygodnia podczas nabożeństwa środowego przez wstawiennictwo Królowej Różańca Św. Pani Andrychowskiej z modlitwą różańcową. To także  wpisy do kronik: pielgrzymów, łask i ofiarowanych wotów oraz kronika ofiarodawców składających obecnie precjoza na korony.